Beşeri Tıbbi Ürünler Komitesi (CHMP): CHMP: Sistemik Azitromisin Ürünlerinde Yarar-Risk Değerlendirmesi

23 May 2025

CHMP, azitromisinin AB’deki kullanım şekline ilişkin olarak bazı endikasyonların kaldırılması da dâhil olmak üzere çeşitli değişiklikler önermiştir. Bu öneriler, yaygın kullanılan bu antibiyotiğin rasyonel kullanımını sağlamak ve antimikrobiyal direnç gelişimini en aza indirmek amacıyla yapılmıştır.

Azitromisin, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde çok çeşitli bulaşıcı hastalıkların tedavisinde onlarca yıldır kullanılmakta olup, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından yayımlanan Temel İlaçlar Listesi’nde de yer almaktadır.

Bununla birlikte DSÖ, azitromisini direnç gelişme riski yüksek antibiyotikler arasında sınıflandırmış ve DSÖ’nün Gözlem kategorisine (AWaRe sınıflandırması) dâhil etmiştir. Veriler, son yıllarda bu ilaca karşı antimikrobiyal direncin arttığını göstermektedir.

DSÖ'nün Gözlem kategorisindeki ilaçlar, ihtiyatlı kullanmak ve yakından izlenmek üzere önceliklendirilmelidir. Ancak, tüketim verileri son yıllarda azitromisin kullanımının arttığını göstermektedir. EMA’nın görevlendirmesiyle DARWIN EU tarafından yürütülen güncel bir çalışma, söz konusu antibiyotiğin AB genelinde çocuk ve erişkinlerde yaygın olarak kullanıldığını ortaya koymuştur.

Azitromisinin etkililiğini korumak ve güncel kanıta dayalı rasyonel kullanımını teşvik etmek amacıyla CHMP, oral veya damara infüzyon (damla) yoluyla uygulanan azitromisin müstahzarlarının çeşitli onaylı endikasyonlardaki yarar/risk dengesini yeniden değerlendirmiştir.

Komite; klinik çalışma sonuçlarını, onaylı endikasyonlara ilişkin patojen direnç verilerini, tedavi sırasında direnç gelişme olasılığına dair risk değerlendirmesini ve güncel ulusal/Avrupa tedavi kılavuzu önerilerini incelemiştir.

Revize Edilecek ve Uyumlaştırılacak Endikasyonlar

Kapsamlı inceleme sonucunda CHMP, oral veya infüzyonla verilen azitromisin müstahzarlarının birçok onaylı endikasyonunun güncellenmesini tavsiye etmiştir. Amaç; endikasyonları en yeni verilerle uyumlu hâle getirmek, doz önerileri ve kontrendikasyonları tüm ürünler arasında harmonize etmek ve etkileşim, gebelikte kullanım, yan etkiler ile klinik çalışma verilerini netleştirmektir.

Başlıca güncellemeler şunları kapsamaktadır:

Üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları (akut bakteriyel sinüzit, akut streptokokal tonsillit/farenjit, kronik bronşit alevlenmeleri, toplum kökenli pnömoni gibi)
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (Chlamydia trachomatis veya Neisseria gonorrhoeae kaynaklı üretrit ve servisit gibi)
Kadın üreme sistemi enfeksiyonları (pelvik inflamatuar hastalık gibi)
Diş enfeksiyonları (periodontal apse, periodontit gibi)
HIV-1 enfeksiyonlu hastalarda Mycobacterium avium complex enfeksiyonlarının tedavi ve profilaksisi

Revize edilmiş tam endikasyon listesi, yayımlanan ürün bilgilerine dâhil edilmiştir.

Kullanımdan Kaldırılacak Endikasyonlar

Komite, bazı Üye Devletlerde hâlen izinli olan oral azitromisin kullanımının aşağıdaki endikasyonlarda sonlandırılmasını önermiştir:

Orta şiddette akne vulgaris
Helicobacter pylori eradikasyonu
Eozinofilik ve non-eozinofilik astım alevlenmelerinin önlenmesi

Komite; mevcut kanıtların bu endikasyonlarda azitromisinin etkililiğini desteklemek için yeterli olmadığı ve yararlarının risklerinden fazla olmadığı sonucuna varmıştır.

Yeni Uyarı

CHMP, ürün bilgilerinde antimikrobiyal direnç riskini vurgulayan bir uyarının eklenmesini de tavsiye etmiştir. Uyarıda, azitromisinin tedavi sonrasında plazma ve dokularda uzun süreli, azalan seviyelerde kalmasının direnç gelişimini kolaylaştırabileceği belirtilecektir.

Azitromisin, yalnızca yerel direnç prevalansı ve alternatif tedavi seçenekleri dikkâte alınarak yarar/risk dengesi dikkâtlice değerlendirildikten sonra başlatılmalıdır.

Sonraki Adımlar

CHMP görüşü, Avrupa Komisyonu’na iletilecek; Komisyon tüm AB Üye Devletlerinde bağlayıcı nihaî kararı yayımlayacaktır.

Sağlık Mesleği Mensuplarına Tavsiyeler

Azitromisinin ağızdan ve damardan (intravenöz) formlarının etkililiğini korumak ve akılcı kullanımını teşvik etmek amacıyla CHMP, bu ilacın onaylı endikasyonlarındaki yarar/risk dengesini yeniden değerlendirmiştir.
Bu kapsamlı inceleme sonucunda Komite; onaylı endikasyonları en güncel veriler ve tıbbi terminolojiyle uyumlu olacak şekilde daha kesin hâle getirmiş ve doz önerilerini tüm ürünler arasında uyumlaştırmıştır. Güncellenmiş endikasyonların tam listesi ve doz şemaları, revize edilen ürün bilgi dökümanlarında (Kısa Ürün Bilgisi/KÜB) yer almaktadır.
Oral olarak kullanılan azitromisin formlarında CHMP, aşağıdaki üç endikasyon için olumsuz yarar/risk dengesi tespit etmiş ve bu endikasyonların ürün bilgisinden çıkarılmasına karar vermiştir: Orta şiddette akne vulgaris, Helicobacter pylori eradikasyonu ve eozinofilik ve non-eozinofilik astım ataklarının önlenmesi.
Kısa Ürün Bilgisi’ne, antimikrobiyal direnç gelişme riskini vurgulayan ek bir uyarı eklenecektir. Uyarıda; azitromisinin tedavi sonrasında plazma ve dokularda uzun süre düşük seviyelerde kalmasının direnç gelişimini kolaylaştırabileceği, ilacın ancak yerel direnç prevalansı ve alternatif tedavi seçenekleri dikkâte alınarak yarar/risk değerlendirmesi sonrasında başlanması gerektiği belirtilecektir.
Kullanım verileri, azitromisin tüketiminin son yıllarda arttığını ve bu durumun DSÖ’nün Gözlem kategorisindeki ilaçlar için öngördüğü “ihtiyatlı kullanım” ilkesine aykırı olduğunu göstermiştir.
EMA’nın görevlendirmesiyle DARWIN EU tarafından yürütülen C1-003 çalışmasında (2012-2021; Fransa, Almanya, İspanya, Hollanda ve Birleşik Krallık) DSÖ Gözlem listesindeki 141 antibiyotik incelenmiş ve azitromisinin çoğu veri tabanında en çok reçetelenen ilk 5 antibiyotik arasında, tüm veri tabanlarında ise ilk 10 içinde yer aldığı gösterilmiştir.
Ayrıca ATLAS ve SENTRY verileri, azitromisine karşı dirençli bakteri suşlarının küresel olarak arttığını ve bu direncin AB/AEA’da azitromisinin onaylı endikasyonlarıyla ilişkili patojenlerde de geliştiğini ortaya koymuştur.

İlaç Hakkında Bilgi

Azitromisin, makrolid grubu antibiyotiklerdendir. Tablet, çocuklar için oral süspansiyon veya damardan infüzyon (damla) gibi sistemik formlar hâlinde uygulanabilir. Gram-pozitif ve Gram-negatif bakterilerin yol açtığı enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılır.

Sistemik azitromisin preparatları AB’de uzun yıllardır ulusal onaylarla pazardadır ve çeşitli ticari isimlerle satılmaktadır.

Ayrıca azitromisinin göz damlası gibi topikal formları da mevcuttur; bu inceleme topikal formları kapsamamaktadır.

Kaynaklar